Het belangrijkste historische monument in de gemeente Bergen in Noord-Limburg is het kasteel in Well, dat het pronkjuweel van de Noordlimburgse kastelen wordt genoemd. In de Tweede Wereldoorlog heeft het grote schade opgelopen maar daarna is het goed hersteld.
Het is een complex gebouw met niet alleen een imposante geschiedenis maar ook een grote actuele waarde. In het Rijksmonumentenregister wordt het gebouw als volgt omschreven. ‘In binnengracht gelegen vierkant hoofdgebouw met binnenplaats, een ronde hoektoren onder een knobbelspits en een poortpaviljoen met een zwenkgeveltje met jaartal 1637. Verder zijn er drie dienstvleugels om de voorhof, waarvan de zuidelijke een open hal heeft met hoofdgestel op Dorische kolommen, de middelste de poort bevat en de noordelijke twee ronde toren bevat: een zware bij de noordoost hoek en een kleine bij de poortvleugel. Van de voorhof voert een gemetselde boogbrug naar het hoofdgebouw.
De historie van het kasteel
De historie gaat terug naar de dertiende eeuw. Het doel van de in die tijd gebouwde burcht was de vitale overgang van de Maas te beschermen. Sinds onheuglijke tijden vormde een pontveer de verbinding tussen beide Maasoevers. Vanuit Well kon men het gehele gebied overzien. Omstreeks 1400 is rond de gebouwen een hoge muur opgetrokken met hoektorens, voorzien van kantelen en schietgaten. Van zo’n toren is ten zuidoosten van het kasteel een ruïne bewaard gebleven.
Ondergang en herbouw
In de Tachtigjarige Oorlog was het kasteel de inzet van de strijd tussen Spaanse en Staatse troepen. In 1579 heeft Maarten Schenck van Nijdeggen het kasteel ingenomen voor de Spanjaarden. In 1588 is het kasteel door hen verwoest en grotendeels gesloopt, daardoor heeft het zijn betekenis als vesting verloren. In het begin van de zeventiende eeuw zijn het herstel en de herbouw begonnen. In 1609 is vóór het poortgebouw de tiendschuur gebouwd, die van 1946 tot en met 1956 nog gebruikt is als noodkerk voor de parochie Well. Met de herbouw van de voor- en hoofdburcht is men begonnen in respectievelijk 1614 en 1621.
Na 1945
Omdat het kasteel sinds 1905 eigendom was van de Duitser dr. Richard Wolters werd het in 1945 door de Staat der Nederlanden als vijandelijk vermogen in beslag genomen. Bij het herstel is gezocht naar een nieuwe eigenaar en gebruiker. In 1950 is het door het bisdom Roermond aangekocht voor het vormingswerk. Vanwege de hoge kosten van het onderhoud is het in 1969 overgenomen door de Limburgse Kastelenstichting. De huidige eigenaar is het Emerson College uit Boston (VS), dat het kasteel gebruikt als Europees educatief centrum voor zijn studenten.
