Het Savelsbos, een uitgestrekt complex van hellingbossen, strekt zich ongeveer zes kilometer uit langs de oostelijke oever van de Maas, tussen de plaatsen Cadier en Keer en Eijsden, ten zuidoosten van Maastricht. Dit gebied, doordrenkt van een rijke geologische geschiedenis en gekenmerkt door diverse microklimaten, draagt het stempel van ouderdom en natuurlijke diversiteit.
De ondergroei van het bos is opmerkelijk gevarieerd, met een overvloed aan zeldzame bosplanten, waaronder de Zwartblauwe rapunzel, Gele anemoon en Amandelwolfsmelk, waarvan de laatste alleen hier inheems is in ons land. Het bos herbergt een levendige fauna, met een bijzonder grote populatie dassen als bekendste bewoners. Het bos herbergt de grootste dassenpopulatie van Nederland. Binnen de bosgrenzen liggen enkele kleine graslanden met unieke natuurlijke kenmerken, terwijl het gebied ook vanuit een cultuurhistorisch perspectief van belang is, voornamelijk vanwege de prehistorische vuursteenmijnen bij Rijckholt.
Zwartblauwe rapunzel
Het landschap wordt gekenmerkt door een smalle strook hellingbossen tussen het Plateau van Margraten in het oosten en het terrassenlandschap van de Maasvallei in het westen. Het hoogteverschil tussen de voet van de hellingen en de rand van het plateau bedraagt ongeveer 40 meter. Hoewel het plateau en de Maasterrassen voornamelijk agrarisch worden gebruikt, zijn er rondom dorpen zoals Gronsveld en Eckelrade uitgestrekte hoogstamboomgaarden te vinden.
De bodemtypen tussen het plateau en het Maasdal vertonen een consistente zonering, gerelateerd aan de geologische structuur. Het plateau zelf is bedekt met een metersdik pakket löss, terwijl langs de bovenrand van de hellingen grind- en grofzandafzettingen te vinden zijn, gevolgd door lagen mergel aan de onderkant. Het microklimaat vertoont ook aanzienlijke variatie, met droge, warme krijthellingen aan de ene kant en vochtige, schaduwrijke ravijnen aan de andere kant.
Savelsbos met daslook
De diversiteit in bodem en microklimaat weerspiegelt zich in een scala aan bostypen, van Wintereiken-Beukenbossen op de armste gronden tot Eiken-Haagbeukenbossen op de hellingen. Bijzondere bostypen gedijen waar de mergel dicht aan de oppervlakte ligt en een droog en warm microklimaat heerst. Bovendien herbergen de vochtige ‘grubben’ in het centrale deel van het bos unieke vegetatie, vergelijkbaar met de Schluchtwälder van Midden-Europa.
Het Savelsbos biedt ook onderdak aan enkele opmerkelijke cultuurhistorische plekken, waaronder een gedeeltelijk gerestaureerde vuursteenmijn uit het Neolithicum en verlaten mergelgrotten die van belang zijn voor verschillende vleermuissoorten. Het bos herbergt ook het grootste aaneengesloten lindenhakhout van Nederland, samen met een van de grootste populaties Gele anemoon in het land.
Dankzij zijn uitgestrekte oude bossen vormt het Savelsbos een ideale habitat voor tal van vogelsoorten die karakteristiek zijn voor oude bossen, waaronder zeldzame soorten zoals de Wespendief, Middelste bonte specht en Kortsnavelboomkruiper. Talrijke bosvogels, waaronder de Kleine bonte specht, Fluiter en Appelvink, vinden hier ook een thuis, evenals exclusieve muizensoorten zoals de Hazelmuis en de Eikelmuis, waarvan de laatste nog steeds sporadisch wordt waargenomen in dit bosgebied.
Savelsbos – bijzondere boomsoorten
Natura 2000-gebied
Het Savelsbos is een Natura 2000-gebied. Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In deze Natura 2000-gebieden worden bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit (soortenrijkdom) te behouden. De biodiversiteit staat in Europa al jaren onder druk. Duurzame bescherming van flora en fauna is hard nodig. Planten en dieren trekken zich weinig aan van landsgrenzen en het is daarom belangrijk om natuurbescherming in Europees verband aan te pakken. Zo voorkomen we dat de natuur in Europa en in Nederland steeds meer van hetzelfde wordt. In 1979 is de Vogelrichtlijn opgesteld en in 1992 de Habitatrichtlijn. Deze richtlijnen bestaan uit twee delen: soortenbescherming en gebiedsbescherming. Alle EU-lidstaten wijzen beschermde gebieden aan voor specifieke (leefgebieden van) (vogel-)soorten. De onder beide richtlijnen aangewezen beschermde gebieden vormen het Natura 2000-netwerk.
Fietsroute:
Rondje Savelsbos, Geuldal en Valkenburg (Routiq)
Wandelroutes:
De 20 mooiste wandelroutes rond het Savelsbos (Komoot)
De beste routes in Savelsbos (AllTrails)
Rondje Savelsbos en omgeving (RouteYou)
Savelsbos Maastricht – Eijsden (23,1 km)
Savelsbos – Hellingbos met historie (Staatsbosbeheer)
Savelsbos Sg1 Eijsden-Margraten
Wandelen in het Savelsbos: van daslook en vuursteen (Wandelingen.info)
Wandelen om en door het Savelsbos (Hondsdol.nl)
Wandeling door het Savelsbos bij Gronsveld (Wandelingen met Willem)
Interessante links:
Genetische diversiteit van de Eikelmuispopulatie in het Savelsbos, Zuid-Limburg
Grindgroeve Savelsbos (De Belemniet)
Monumentale bomen in het Savelsbos in Sint Geertruid, Limburg, Nederland
Savelsbos (Climbfinder)
Savelsbos (literaire thriller van Dennis Rijnvis)
Savelsbos (Natura 2000)
Vuursteenmijn Rijckholt opgeknapt en heropend (Staatsbosbeheer)
Waarnemingen flora en fauna in het Savelsbos
